Begrippen: Cholera – kaart – kaartvaardigheden - Amsterdam

Ziektes zijn van alle tijden. In 2020 domineert het coronavirus het nieuws, in de tijd van burgers en stoommachines had men last van ziektes zoals de pest of cholera. Om een beter beeld te krijgen van ziektes begon men op een gegeven moment de verspreiding in kaart te brengen.

In deze les worden geschiedenis en aardrijkskunde gecombineerd en kijk je samen met leerlingen naar hoe de verspreiding van ziektes in kaart werd gebracht, toen en nu.

Leerdoelen

• Je vergelijkt situaties uit verschillende tijdvakken met elkaar en met het heden.

• Je beschrijft de leefomstandigheden in de stad in de tijd van burgers en stoommachines.

• Je beschrijft patronen op een kaart en je gaat na of bepaalde patronen samenvallen.

Bronnen

• Bron 1: Kaart van cholera in Amsterdam, 1867

• Bron 2: Artikel, verspreiding van cholera

• Bron 3: Moderne kaart cholera in 1866

• Bron 4: Kaart van de verspreiding van het coronavirus in 2020

De opdracht

De opdracht bestaat uit 3 stappen. Je kunt er eventueel voor kiezen slechts een deel van de opdracht te doen. In stap 1 bekijken leerlingen een historische kaart van de cholera verspreiding en denken ze na over hoe mensen toen en nu over ziektes dachten. In stap 2 vergelijken leerlingen de historische kaart met een moderne kaart van de cholera-uitbraak in het verleden. In stap 3 bedenken leerlingen hoe ze zelf een ziekte, zoals het coronavirus, in kaart zouden brengen.

• Bekijk bron 1. Aan de hand van een aantal vragen ga je goed kijken naar wat er op deze kaart staat.

  • Over welk jaartal gaat de kaart? Welk tijdvak van geschiedenis is dat? Hoe was het leven in de stad in dit tijdvak?

  • Op de kaart zie je Amsterdam, als je kijkt naar een kaart van hoe Amsterdam nu is (bijvoorbeeld in Google Maps), herken je dan dingen?

  • In elke buurt staat een cirkel. Kijk goed naar de legenda (verklaring) wat betekenen de cirkels?

  • Hoe heet een kaart met cirkeldiagrammen? Kies uit: stippenkaart, choropleet of cartogram.

  • Per buurt staat er in de kaart hoeveel sterftegevallen er waren in de totale periode. Welke buurt heeft het hoogste aantal?

  • Het verschilt erg per buurt hoeveel mensen bezweken aan cholera. Waar ligt dat aan, denk je? Hoe waren de leefomstandigheden in de buurten waar veel sterfgevallen waren? Bekijk eventueel bron 2 voor meer uitleg.

  • Wist men vroeger altijd waar ziektes vandaan kwamen? Waar dacht met dat ziektes vandaan kwamen: in de middeleeuwen - in de 19e eeuw (de tijd waarin de kaart is gemaakt) - nu?

  • Zijn dezelfde soort ziektes nu in de 21e eeuw nog net zo gevaarlijk als vroeger, denk je?

• Bekijk bron 3. Deze kaarten gaan over dezelfde periode en data als bron 1. Toch zien de kaarten er anders uit, omdat ze gemaakt zijn met de mogelijkheden van tegenwoordig.

  • Beschrijf de verschillen die je ziet.

  • Stel: in de tijd van de uitbraak van cholera hadden mensen ook deze mogelijkheden om kaarten te maken. Zou dat invloed kunnen hebben gehad op de bestrijding van de cholera? Leg je antwoord uit.

• Bekijk bron 1 en bron 4. In 2020 is er een grote uitbraak van het coronavirus, over de hele wereld. In bron 4 kan je zien hoe dat in kaart gebracht wordt. Stel dat je zelf het coronavirus in kaart gaat brengen, wat zou je in kaart brengen en hoe zou je dat doen?